Istota gwarancji zapłaty
Gwarancja zapłaty w branży budowlanej stanowi istotne narzędzie zabezpieczające terminową zapłatę wynagrodzenia za wykonane prace. Szczególnie istotna jest zgodność z artykułem 6491-6495 kodeksu cywilnego, które precyzują kluczowe aspekty dotyczące tego rodzaju gwarancji.
Gwarancją zapłaty jest gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa, a także akredytywa bankowa lub poręczenie banku udzielone na zlecenie inwestora. Jest to katalog zamknięty, wyłącza to tym samym prawo do skorzystania z innych form zabezpieczenia roszczeń.
Gwarancję zapłaty definiuje się jako umowę, w której wystawca gwarancji zobowiązuje się wobec beneficjenta do zapłaty określonej sumy pieniężnej w przypadku niewykonania przez dłużnika zobowiązania głównego. Innymi słowy, gwarancja zapłaty jest formą zabezpieczenia wierzytelności, która daje wierzycielowi pewność, że otrzyma należne mu środki, nawet jeśli dłużnik nie wywiąże się ze swojego zobowiązania.
Na uprawnienie wykonawcy do żądania gwarancji zapłaty nie ma wpływu to czy wywiązuje się on ze swoich obowiązków nałożonych umową w sposób należyty czy też nie, nie można też uzależnić udzielenia gwarancji zapłaty od spełniania przez wykonawcę żadnych dodatkowych warunków, co oznacza, że nie istotny jest fakt, że inwestor reguluje swoje zobowiązania terminowo.
Aby gwarancja zapłaty była skuteczna, musi spełniać kilka podstawowych warunków:
- powinna być sporządzona na piśmie,
- jasno określając wszystkie istotne elementy: takie jak kwota gwarancji, okres jej ważności oraz dane stron umowy.
Istotnym aspektem jest także wskazanie zobowiązania głównego, której niewykonanie spowoduje aktywację gwarancji.
Koszty udzielenia gwarancji
Koszty udzielenia gwarancji zapłaty są podzielone pomiędzy obie strony – inwestora i wykonawcę – w równych częściach, co jest zgodne z zasadami kodeksu cywilnego.
Umowa o roboty budowlane -bezwględna nieważność
Co istotne w umowie o roboty budowlane nie możemy stosować ograniczeń w prawie żądania gwarancji przez wykonawcę. Za nieważne uznaje się postanowienia w umowie, zgodnie z którymi np. w razie żądania gwarancji zapłaty, inwestor może naliczyć wykonawcy karę umowną. Nie można też oczywiście w umowie wyłączyć prawa do żądania przez wykonawcę gwarancji zapłaty. Jeśli wykonawca zażąda, by został mu udzielona gwarancja zapłaty za roboty budowlane, to zamawiający nie może z tego powodu odstąpić od umowy. Takie odstąpienie od umowy byłoby nieskuteczne.
W praktyce mogą pojawić się rozbieżności i wątpliwości czy odstąpienie od umowy przez inwestora było uzasadnione żądaniem przez wykonawcę gwarancji zapłaty czy też u podstaw zachowania inwestora leżały inne przyczyny. Niezależnie jednak, od okoliczności z jakimi będą mierzyć się strony umowy to na wykonawcy będzie spoczywał ciężar udowodnienia, że odstąpienie od umowy miało miejsce z powodu właśnie wystąpienia przez niego o gwarancje zapłaty.
Prawo żądania gwarancji zapłaty
Prawo żądania gwarancji zapłaty posiada zarówno wykonawca robót budowlanych, jak i podwykonawca w umowie o podwykonawstwo robót budowlanych. Prawo to nie jest ograniczone żadnym terminem. Jedynym warunkiem jest istnienia ewentualnego roszczenia z tytułu wynagrodzenia wynikającego z łączącej z inwestorem umowy o roboty budowlane. Maksymalna jednak wysokość gwarancji zapłaty ograniczona jest do potencjalnego roszczenia z tytułu wynagrodzenia wynikającego z umowy o roboty budowlane.
Inwestor ma obowiązek udzielić gwarancji zapłaty w terminie wskazanym przez wykonawcę, nie krótszym jednak niż 45 dni.
Skutki nieudzielenia gwarancji zapłaty
W sytuacji kiedy inwestor zlekceważy żądanie wykonawcy ustanowienia gwarancji zapłaty lub nie będzie w stanie takiej gwarancji uzyskać wykonawca jest uprawniony do :
- odstąpienia od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia;
- przerwania prac bez ponoszenia negatywnych konsekwencji – brak żądanej gwarancji zapłaty stanowi przeszkodę w wykonaniu robót budowlanych z przyczyn dotyczących inwestora.
- żądania zapłaty za niewykonane jeszcze prace, jeżeli wykonawca był gotów je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących inwestora (taką przeszkodą jest brak gwarancji zapłaty).
Prawo odstąpienia. Korzystając z prawa odstąpienia wykonawca winien mieć świadomość tego, że to jest jego prawo nie obowiązek. Wykonawca może, ale nie musi odstąpić od umowy jeśli gwarancja zapłaty za roboty budowlane nie zostanie mu udzielona. W sytuacji gdy wykonawca podejmie decyzję o odstąpieniu powinien złożyć inwestorowi jednostronne oświadczenie o odstąpieniu od umowy z powodu nieotrzymania gwarancji zapłaty.
Istotne jest, iż dla spełniania żądania udzielenia gwarancji zapłaty nie wystarczające jest samo istnienia dokumentu gwarancyjnego, konieczne jest doręczenie dokumentu gwarancji wykonawcy tak by mógł zapoznać się z jego treścią. Winno się rownież uwzględnić ryzyko tego, iż warunki przedstawione w gwarancji zapłaty nie będą zaakceptowane przez wykonawcę i konieczne będzie podjęcie dalszych kroków, które pozbawia przedstawionej gwarancji istniejących wad.
Odstąpienie od umowy powoduje, że umowa przestaje obowiązywać. Ma ono skutek jednak na dzień odstąpienia, zatem nie niweczy całej umowy.
Korzystając z prawa odstąpienia Wykonawca nie traci prawa do wynagrodzenia za wykonane dotychczas prace zgodnie z umową. Co ważne w zaistniałej sytuacji Wykonawca może również żądać wynagrodzenia za prace jeszcze niewykonane.
Przerwanie prac przez wykonawcę. Jeśli wykonawca nie otrzymał żądanej gwarancji zapłaty, może przerwać prace nie ponosząc negatywnych konsekwencji z tym związanych pod warunkiem jednak, że termin udzielenia gwarancji został przekroczony. Do przerwania prac nie jest wymagane odstąpienie od umowy. Niniejsze skutkuje tym, iż wykonawca może potraktować przerwanie prac jako dodatkową formę pewnego wpływu na inwestora, utrzymując jednak warunki kontraktowe. Przerwanie przez wykonawcę prac z powodu nie udzielania na wniosek wykonawcy gwarancji zapłaty za roboty budowlane, nie daje inwestorowi prawa do wypowiedzenia umowy.
Żądanie zapłaty za niewykonane prace. Bardzo ważnym uprawnieniem wykonawcy jest prawo żądania zapłaty za prace, których nie wykonał, bo nie została mu udzielona przez inwestora gwarancja zapłaty za roboty budowlane. Przy ustalaniu kwoty, jakiej wykonawca może żądać, należy wziąć pod uwagę: wynagrodzenie ustalone w umowie, oraz oszczędności wykonawcy wynikające z tego, że faktycznie prac nie wykonał.
Podsumowując, gwarancja zapłaty za roboty budowlane odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa finansowego w branży budowlanej. Gwarantuje ona terminową zapłatę za wykonane prace, minimalizując ryzyko i zapewniając stabilność w realizacji projektów budowlanych. Faktem jest jednak, iż przepisy regulacje gwarancje zapłaty 6491-6495 kodeksu cywilnego obowiązują od dawna a nadal w obrocie gospodarczym spotykamy się z postanowieniami umownymi, które podejmują próbę wyłączenia lub ograniczenia ich stosowania. Nie należy zapominać, iż przepisy niniejsze mają charakter bezwględnie obowiązujący i zapisy o charakterze wyłączającym ich stosowanie są po prostu nieskuteczne.
