Umowy o roboty budowlane są kluczowym elementem branży budowlanej, które regulują zobowiązania między inwestorem a wykonawcą.
W celu zapewnienia terminowego i jakościowego wykonania prac, w umowach stosowane są klauzule dotyczące kar gwarancyjnych.
Kara gwarancyjna jest niczym innym niż jednym z instrumentów, które mają na celu ochronę interesów inwestora i zachęcenie wykonawcy do terminowego i zgodnego z umową wykonania prac.
Niniejszy artykuł przyjrzy się istocie i znaczeniu kar gwarancyjnych w umowach o roboty budowlane.
Kara gwarancyjna co istotne nie jest wprost uregulowana w przepisach prawa, ale jej zastrzeżenie jest możliwe na podstawie regulacji przewidującej swobodę umów, tj. art. 473 § 1 Kodeksu cywilnego.
Przewiduje on możliwość przyjęcia na siebie przez dłużnika odpowiedzialności za wykonanie lub niewykonanie zobowiązania z powodu okoliczności, za które na mocy ustawy by nie odpowiadał.
Co ważne kara gwarancyjna jest korzystniejszym rozwiązaniem od standardowej kary umownej.
Kara gwarancyjna jest instrumentem na mocy którego zobowiązany jest gwarantem prawidłowego wykonania zobowiązania – w oderwaniu od jego potencjalnego zawinienia, czyli również w sytuacji gdy zobowiązanie nie zostanie wykonane wyłącznie na skutek działań lub zaniechań podmiotów trzecich, za które zobowiązany nie ponosiłby ustawowej odpowiedzialności.
Dodatkową przewagą kary gwarancyjnej nad karą umowną jest możliwość jej zastrzeżenia dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych, w przypadku kary umownej zabezpieczone mogą zostać jedynie roszczenia niepieniężne. Ochronie bowiem roszczeń pieniężnych służy roszczenie o zapłatę odsetek.
Ponadto stosując karę gwarancyjną brak jest możliwości miarkowania jej wysokości, w sytuacji gdy kara umowna może być stosownie zmniejszona w sytuacji jej rażącego wygórowania lub wykonania części zobowiązania, o czym była mowa w poprzednim artykule.
Co ważne zastrzeżenie kary gwarancyjnej jest możliwe w praktyce w każdej umowie w formie zastrzeżenia umownego.
Kara gwarancyjna może stanowić również podstawę dla zawarcia samoistnej umowy gwarancyjnej, na podstawie której gwarant przyjmuje odpowiedzialność za wskazane w umowie zdarzenia lub prawdziwość złożonych oświadczeń i zapewnień nie uzależniając jej skuteczności od faktu czy dotyczą one podmiotu, zawierającego umowę, czy podmiotu trzeciego.
Istota kar gwarancyjnych
Kary gwarancyjne to sankcje finansowe, które wykonawca może ponieść w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane. Mają one na celu rekompensowanie strat inwestora spowodowanych opóźnieniami lub wadami w wykonaniu prac.
Znaczenie kar gwarancyjnych:
1. Zachęta do terminowego wykonania prac: Kara gwarancyjna działa jako bodziec dla wykonawcy do terminowego wykonania prac. Ryzyko poniesienia kar finansowych stwarza presję na wykonawcy, aby dostosował się do harmonogramu i uniknął opóźnień.
2. Zapewnienie jakości: Kara gwarancyjna jest również sposobem na zagwarantowanie jakości wykonania prac. Wykonawca, mając świadomość, że w przypadku wadliwego wykonania zostanie obciążony karą finansową, będzie bardziej skłonny do przestrzegania wysokich standardów jakościowych.
3. Rekompensata dla inwestora: Karę gwarancyjną można postrzegać jako środek ochrony interesów inwestora. W przypadku niewykonania umowy lub wystąpienia wad, kara finansowa może stanowić częściową rekompensatę za poniesione straty.
Ważne kwestie dotyczące kar gwarancyjnych
Postanowienia umowne określające świadczenie gwarancyjne mogą zatem być swoistym zamiennikiem dla kar umownych. Zastrzeżenie ich w umowach skutkuje powstaniem obowiązku zapłaty sumy pieniężnej w przypadku wystąpienia ryzyka gwarancyjnego, którym może być również niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wskutek obiektywnie niezależnych okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności.
Konstrukcja ta stanowi reżim odpowiedzialności, inny od podstawowego (ustawowego) reżimu odpowiedzialności dotyczącego skutków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań wynikającego z Kodeksu cywilnego.
Świadczenia gwarancyjnego zatem cechuje:
- niewynikająca z ustawy konstrukcja, która może być wprowadzona przez strony do umowy w oparciu o zasadę swobody umów wynikającą z treści z kodeksu cywilnego,
- powstanie obowiązku zapłaty świadczenia gwarancyjnego niezależnie od poniesienia przez drugą ze stron umowy jakiejkolwiek szkody w rezultacie wystąpienia ustalonego przez strony ryzyka gwarancyjnego,
- powstanie obowiązku zapłaty świadczenia gwarancyjnego niezależnie od tego, czy strona umowy, która dopuściła się niewykonania lub nienależytego wykonania swojego zobowiązania umownego, ponosi obiektywną odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie swojego zobowiązania
- wskazana w umowie kwota świadczenia gwarancyjnego lub wskazany sposób obliczenia kwoty gwarancyjnej nie podlega miarkowaniu przez Sąd w rozumieniu art.484 Kodeksu cywilnego
Powyższe cechy świadczą o tym, że postanowienia dotyczące świadczenia gwarancyjnego i w konsekwencji, umowny zakres odpowiedzialności skonstruowany na ich podstawie, są ukształtowane w sposób odmienny od ogólnych reguł odpowiedzialności kontraktowej wynikających z Kodeksu cywilnego.
Podsumowanie:
Świadczenie gwarancyjne jako instrument zabezpieczający stanowi zdecydowanie korzystniejszą konstrukcję niż powszechnie stosowana kara umowna z uwagi na fakt, że:
- obowiązek zapłaty świadczenia gwarancyjnego jest oderwany od faktu powstania szkody oraz jej rozmiarów po stronie beneficjenta w rezultacie wystąpienia ryzyka gwarancyjnego,
- obowiązek zapłaty świadczenia gwarancyjnego jest oderwany od okoliczności, które spowodowały wystąpienie ryzyka gwarancyjnego oraz od ewentualnego przyczynienia się dłużnika do wystąpienia ryzyka gwarancyjnego,
- kwota świadczenia gwarancyjnego określona w umowie nie może być miarkowana na żądanie gwaranta przez Sąd w toku właściwego postępowania sądowego
Kary gwarancyjne w umowach o roboty budowlane mają duże znaczenie dla ochrony interesów inwestora i zapewnienia terminowego oraz jakościowego wykonania prac. Stanowią one bodziec dla wykonawcy do przestrzegania umowy i dostarczania wysokiej jakości usług. Ważne jest, aby odpowiednio ustalić wysokość kary, określić warunki naruszenia oraz mechanizmy egzekwowania kar, aby umowa była klarowna i skuteczna. W ten sposób możliwe jest zminimalizowanie ryzyka oraz zapewnienie prawidłowego przebiegu procesu budowlanego.
