Klauzula wykonania zastępczego: Potężne narzędzie ochrony interesów stron umowy

W dzisiejszym złożonym świecie biznesu i umów, klauzule wykonania zastępczego stanowią istotny element, który umożliwia stronom umowy zapewnienie ochrony swoich interesów w przypadku niewykonania lub naruszenia zobowiązań przez drugą stronę. 

Klauzula wykonania zastępczego jest prawnym instrumentem, który umożliwia stronie skorzystanie z alternatywnych środków w celu zabezpieczenia swoich interesów. 

W tym artykule przyjrzymy się bliżej klauzuli wykonania zastępczego, jej znaczeniu i zastosowaniu.

1. Definicja klauzuli wykonania zastępczego:

Określona w kodeksie cywilnym instytucja zastępczego wykonania, rozumiana jest jako podjęcie przez wierzyciela czynności zmierzających do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią. Rozumie się przez to zaspokojenie interesu wierzyciela w wypadku, gdy dłużnik jest w zwłoce ze spełnieniem świadczenia umownego. Zastępcze wykonanie zmierza zatem do realizacji celu zobowiązania dłużnika przez samego wierzyciela i w związku z tym jest dokonywane na koszt dłużnika.

I tak zgodnie z treścią art. 480 § 1 kodeksu cywilnego : w razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.

Odpowiedzieć zatem musimy sobie na pytanie czy można w drodze umowy zwolnić wierzyciela z konieczności uzyskania upoważnienia sądu na zlecenie wykonania zastępczego?

 Zauważyć możemy, że przepis art 480 §1 kodeksu cywilnego usytuowany jest wśród przepisów ogólnych dotyczących skutków niewykonania zobowiązań a zasadą jest, że przepisy ogólne o zobowiązaniach znajdują zastosowanie dopiero wówczas, gdy określona kwestia nie jest uregulowana w przepisach szczególnych ani w umowie stron.

Przy tym pamiętać należy, iż żaden z przepisów prawa nie zabrania stronom umowy, w ramach zasady swobody kontraktowania zgodnie z treścią  art. 3531 kodeksu cywilnego, zastrzeżenia w umowie uprawnienia do wykonania przez jedną z nich na koszt drugiej, czynności z których wykonaniem druga strona się opóźnia. 

Mając powyższe na uwadze możemy uznać, iż  art. 480 kodeksu cywilnego ma charakter względnie obowiązujący, a co za tym idzie pozwala nam  w umowie uregulować kwestię wykonania zastępczego odmiennie niż wskazuje to przepis art. 480 kodeksu cywilnego. 

Co ważne podkreślić należy, iż wierzyciel, upoważniony do wykonania zastępczego, nie jest zobowiązany dokonywać czynności osobiście, może on zlecić wykonanie osobie trzeciej bądź też korzystać z pomocy osoby trzeciej, co ważne na koszt dłużnika. 

 Jednocześnie co ważne powierzenie osobie trzeciej poprawienia lub wykonania robót na koszt i niebezpieczeństwo dłużnika oznacza, że ponosi on odpowiedzialność za działania osoby trzeciej tak jak za własne. 

Wykonawca nie powinien być jednak obciążany kosztami wykonania zastępczego, które nie były uzasadnione zakresem robót naprawczych. 

2. Znaczenie klauzuli wykonania zastępczego:

Klauzula wykonania zastępczego ma zatem na celu ochronę stron umowy przed ewentualnymi szkodami lub stratami wynikającymi z nienależytego wykonania umowy. 

3. Zastosowanie klauzuli wykonania zastępczego:

Klauzula wykonania zastępczego stosowana jest w różnych rodzajach umów, a my skupimy się dzisiaj na umowach obowiązujących w branży budowlanej. 

W przypadku kontraktów budowlanych, klauzula wykonania zastępczego może umożliwić zamawiającemu skorzystanie z innych wykonawców w przypadku, gdy pierwotny wykonawca nie spełnia warunków umowy lub nie wykonuje prac zgodnie z ustalonym harmonogramem. W takiej sytuacji, zamawiający może skorzystać z klauzuli wykonania zastępczego i zawrzeć umowę z innym wykonawcą w celu zakończenia projektu. 

Niniejsze może nastąpić w przypadku:

1. Niewykonania prac przez wykonawcę:

W przypadku umów o roboty budowlane, klauzula wykonania zastępczego może być wykorzystana, gdy główny wykonawca nie spełnia warunków umowy lub nie wykonuje prac zgodnie z ustalonym harmonogramem. Strona zamawiająca może w takiej sytuacji skorzystać z tej klauzuli, aby zawrzeć umowę z innym wykonawcą w celu dokończenia projektu. Klauzula ta daje zamawiającemu możliwość minimalizacji opóźnień i zapewnienia ciągłości prac.

2. Niezadowalającej jakości:

Klauzula wykonania zastępczego może również znaleźć zastosowanie, gdy prace wykonawcy nie spełniają oczekiwanej jakości. Strona zamawiająca może wtedy skorzystać z klauzuli i zawrzeć umowę z innym wykonawcą w celu poprawy błędów lub niedociągnięć w wykonaniu. W ten sposób możliwe jest utrzymanie wysokich standardów jakościowych i minimalizacja ryzyka dla strony zamawiającej.

3. Opóźnienia w realizacji projektu:

W przypadku opóźnień w realizacji projektu przez głównego wykonawcę, klauzula wykonania zastępczego daje stronie zamawiającej możliwość podjęcia natychmiastowych działań w celu minimalizacji skutków opóźnień. Może to obejmować zawarcie umowy z innym wykonawcą, który będzie w stanie zakończyć prace zgodnie z ustalonym harmonogramem. Dzięki temu projekt może być kontynuowany z minimalnymi przestojami.

4. Zapewnienia zabezpieczenia finansowego:

Klauzula wykonania zastępczego w umowach o roboty budowlane może również służyć jako narzędzie zapewnienia zabezpieczenia finansowego dla strony zamawiającej. Jeśli wykonawca nie spełnia swoich zobowiązań finansowych, klauzula ta może umożliwić zamawiającemu skorzystanie z alternatywnego źródła finansowania lub uzyskanie rekompensaty za ewentualne straty.

Bezspornie Klauzula wykonania zastępczego w umowach o roboty budowlane zatem stanowi kluczowe narzędzie ochrony interesów strony zamawiającej. Pozwala na minimalizację ryzyka związanego z niewykonaniem prac, niską jakością czy opóźnieniami. Jednocześnie daje możliwość podjęcia natychmiastowych działań w celu zapewnienia ciągłości prac i zabezpieczenia finansowego. Warto jednak pamiętać, że konkretny zakres i zasady korzystania z klauzuli wykonania zastępczego powinny być dokładnie określone w umowie, aby zapewnić skuteczność i pewność prawną dla obu stron.

4. Korzyści dla stron umowy:

Klauzula wykonania zastępczego zapewnia obu stronom umowy pewne korzyści i ochronę. Dla strony, której przysługuje prawo do skorzystania z klauzuli, umożliwia podjęcie natychmiastowych działań w celu zabezpieczenia jej interesów, w sytuacji gdy druga strona nie spełnia swoich zobowiązań. 

Omawiane narzędzie daje stronie większą elastyczność w sytuacjach, w których tradycyjne wykonanie przez drugą stronę nie jest możliwe.

Dla drugiej strony umowy, klauzula wykonania zastępczego może stanowić bodziec do zachowania należytej staranności i spełniania zobowiązań. Świadomość, że druga strona może podjąć działania zastępcze w przypadku jej niewykonania, może wpływać na jej skrupulatność i zaangażowanie w umowę.

Podsumowując klauzula wykonania zastępczego jest kluczowym narzędziem ochrony interesów stron umowy w przypadku niewykonania lub naruszenia zobowiązań. Daje stronie prawo do skorzystania z alternatywnych środków w celu zabezpieczenia swoich interesów i rekompensaty za ewentualne straty. Zastosowanie tej klauzuli może być korzystne dla obu stron umowy, zapewniając elastyczność i bodziec do przestrzegania warunków umowy. 

Przy tworzeniu umów, warto rozważyć włączenie klauzuli wykonania zastępczego jako dodatkowego środka ochrony dla stron z zastrzeżeniem, że musi zostać precyzyjnie określone w umowie. Bowiem do jej skuteczności niezbędne jest klarowne opisanie przesłanek oraz zakresu uprawnienia wierzyciela tak, by w razie sporu sądowego nie było wątpliwości co do tego, czy mógł on skorzystać ze swojego uprawnienia oraz jakich roszczeń może dochodzić od dłużnika.

Istotne jest bowiem to, iż w razie zaistnienia sporu pomiędzy stronami umowy zasadność skorzystania z takiego uprawnienia w konkretnym przypadku podlega kontroli sądu.

 W razie sporu pomiędzy stronami co do umownego upoważnienia wierzyciela ryzyko wykonania zastępczego ponosi wierzyciel to jego bowiem obciąża ciężar dowodu, że zapisy umowne uprawniały go do wykonania zastępczego, a w szczególności spełnione zostały przesłanki będące podstawą realizacji prawa do wykonania zastępczego. Nieudowodnienie skutkuje uznaniem, że wykonanie zastępcze dokonane zostało bez upoważnienia i to wtedy wierzyciel odpowiada za wyrządzoną w ten sposób szkodę.

Powiązane posty