Większość z nas z niecierpliwością czeka na nadejście upragnionych wakacji, w czasie których będzie mogła odpocząć i „naładować akumulatory”. Miłemu ich spędzeniu służą bardzo często wyjazdy, organizowane przez biura podróży. Czasami, jak piorun z jasnego nieba, na przyszłego wycieczkowicza spada wiadomość, iż organizator nagle wycofuje się z zawartej umowy, bądź sprawy osobiste powodują, że my sami nie możemy jednak uczestniczyć w wyjeździe. Wymarzone wakacje zostają odwołane… Co wówczas? W jaki sposób takie sytuacje regulują przepisy prawa? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w niniejszym wpisie…
Jakie są regulacje prawne w zakresie odwołanych wakacji?
Kwestie związane z zagadnieniami dotyczącymi odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej reguluje ustawa z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (j.t. Dz. U. z 2022 r., poz. 511).
Jeżeli chodzi o samo odstąpienie od zawartej już umowy, to może ono zostać dokonane przez dwa podmioty:
- podróżnego, czyli turystę,
- organizatora turystyki, a więc wakacyjnego wyjazdu.
Trochę podstawowych pojęć
Na wstępie trzeba zdefiniować parę podstawowych pojęć.
Przedmiotem umowy zawieranej z biurem podróży jest impreza turystyczna.
Co ustawodawca rozumie przez to pojęcie? Zgodnie z w/aktem prawnym, należy przez to rozumieć połączenie co najmniej dwóch różnych rodzajów usług turystycznych na potrzeby tej samej podróży lub wakacji
Z kolei usługą turystyczną jest:
- przewóz pasażerów,
- zakwaterowanie w celach innych niż pobytowe, na przykład w hotelu,
- wynajem pojazdów samochodowych lub innych pojazdów silnikowych,
- inne usługi świadczone podróżnym.
Te ostatnie, definiuje się jako usługi polegające na umożliwieniu turyście wstępu na koncerty, imprezy sportowe, wycieczki lub wstępy do parków rozrywki, wycieczki z przewodnikiem, karnety narciarskie i wypożyczanie sprzętu sportowego, takiego jak sprzęt narciarski lub zabiegi balneologiczne (SPA) etc. Umowa o imprezę turystyczną obejmuje więc kompleks usług składających się na pewną funkcjonalną całość i zapewniających podróżnemu realizację konkretnego celu – wypoczynkowego, zdrowotnego lub poznawczego.
Podróżnym, w rozumieniu prawa, jest każda osoba, która zawarła umowę na imprezę turystyczna z organizatorem turystyki. Ten ostatni to przedsiębiorca turystyczny, który tworzy i sprzedaje lub oferuje do sprzedaży imprezy turystyczne bezpośrednio lub w połączeniu z innym podmiotem tego rodzaju. Przedsiębiorcą turystycznym może być biuro podróży – organizator turystyki, agent turystyczny, dostawca usług turystycznych lub przedsiębiorca ułatwiający nabywanie usług turystycznych.
Odwołane wakacje przez turystę…
Jeśli okoliczności zmusiły nas do rezygnacji ze zorganizowanego wyjazdu turystycznego, za który niestety już dokonaliśmy zapłaty, nasza sytuacja wcale nie jest taka beznadziejna, jakby się wydawało… Wszystko zależy od okoliczności danego przypadku.
Odstąpienie zwykłe
Musisz wiedzieć, że podróżny może odstąpić od umowy o udział w imprezie turystycznej w każdym czasie przed jej rozpoczęciem. Tym samym, uprawnienie to może on wykonać zarówno na miesiąc przed rozpoczęciem planowanej wycieczki, jak też nawet dzień wcześniej. Co więcej, nie musi on podawać przyczyny swojego postępowania w tym przedmiocie.
W takim jednak przypadku, organizator wyjazdu może żądać zapłacenia przez niego na swoją rzecz odpowiedniej i uzasadnionej opłaty za odstąpienie od umowy o udział w imprezie turystycznej. Podkreślić należy, że nie może ona być dowolna i oderwana od konkretnego przypadku.
Na ogół przedmiotowa opłata określona jest już w zawieranej pomiędzy stronami umowie. Ma ona wówczas charakter ryczałtowy, a jej wysokość może zostać uzależniona od:
- tego w jakim czasie przed rozpoczęciem imprezy turystycznej doszło do odstąpienia przez podróżnego od umowy o udział w imprezie turystycznej,
- spodziewanych oszczędności kosztów organizatora,
- spodziewanego dochodu z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych.
Tego rodzaju opłaty najczęściej są określane w ogólnych warunkach uczestnictwa w imprezach turystycznych stosowanych przez organizatorów turystyki.
W przypadku, gdy zasady naliczania przedmiotowej opłaty nie zostały uregulowane w zawartej umowie, wówczas organizator może ją naliczyć w wysokości odpowiadającej cenie imprezy turystycznej pomniejszonej o zaoszczędzone koszty lub wpływy z tytułu alternatywnego wykorzystania danych usług turystycznych. Na żądanie podróżnego organizator turystyki jest zobowiązany do szczegółowego uzasadnienia wysokości zastosowanej przez niego opłaty. Tym samym, jej wyliczanie powinno być jasne i dokonane przez organizatora usługi.
Zaznaczyć trzeba, że opłata za odstąpienie od umowy podlega potrąceniu z wpłaty już dokonanej przez podróżnego na poczet planowanego wyjazdu.
Odstąpienie z powodu sytuacji nadzwyczajnej
Na znacznie bardziej korzystnych warunkach od umowy o udział w imprezie turystycznej podróżny może odstąpić, jeśli jest to usprawiedliwione nadzwyczajną sytuacją.
Co należy przez nią rozumieć?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, składają się na nią:
- nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności,
- występujące w miejscu docelowym lub jego najbliższym sąsiedztwie,
- mające znaczący wpływ na realizację imprezy turystycznej lub przewóz podróżnych do miejsca docelowego.
W przypadku, gdy podróżny odstępuje od umowy, powołując się na przedmiotowy powód, wówczas nie jest zobowiązany do dokonania zapłaty opłaty odszkodowawczej na rzecz organizatora.
W takim jednak wypadku podróżny może żądać wyłącznie zwrotu wpłat dokonanych z tytułu imprezy turystycznej, bez możliwości domagania się ponadto odszkodowania lub zadośćuczynienia w tym zakresie.
Zgodnie z definicją ustawową, przez nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności należy rozumieć sytuację pozostającą poza kontrolą strony powołującej się na taką sytuację, której skutków nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie rozsądne działania. Natomiast w motywie 31 preambuły dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/2302 z 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez turystycznych i powiązanych usług turystycznych (Dz.Urz.UE.L Nr 326, str. 1) wskazano, że nieuniknione i nadzwyczajne okoliczności mogą obejmować na przykład:
- działania wojenne,
- inne poważne problemy związane z bezpieczeństwem, takie jak terroryzm,
- znaczące zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, takie jak wybuch epidemii poważnej choroby w docelowym miejscu podróży,
- katastrofy naturalne, takie jak powodzie lub trzęsienia ziemi,
- warunki pogodowe uniemożliwiające bezpieczną podróż do miejsca docelowego uzgodnionego w umowie o udział w imprezie turystycznej.
Zaznaczyć trzeba, że powyższy przepis, co do zasady, nie odnosi się do okoliczności dotyczących konkretnego podróżnego, takich jak na przykład nagła choroba czy śmierć członka rodziny. Jednakże Komisja Europejska wskazała, że w pewnych sytuacjach okoliczności dotyczące konkretnego podróżnego mogą być brane pod uwagę.
Odstąpienie od umowy zawieranej przez konsumenta poza lokalem przedsiębiorstwa
Ustawa o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych przewiduje także możliwość odstąpienia od umowy na szczególnych warunkach przez konsumenta.
Zgodnie z nią bowiem, konsument, który zawarł umowę o udział w imprezie turystycznej poza lokalem przedsiębiorstwa, może w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia odstąpić od niej bez podawania przyczyny i ponoszenia kosztów. Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy negocjacje ustne, na podstawie których została zawarta umowa, były prowadzone w oparciu o wcześniejsze zamówienie złożone przez konsumenta, a więc, gdy to on właśnie był inicjatorem jej nawiązania.
Konsumentem, w świetle obowiązujących przepisów jest osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Zgodnie z ustawą o prawach konsumenta, umowa jest zawarta poza lokalem przedsiębiorstwa:
- przy jednoczesnej fizycznej obecności stron w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, na przykład w domu konsumenta czy w innym miejscu podczas pokazu.
- w wyniku przyjęcia oferty złożonej przez konsumenta w powyższych okolicznościach,
- w lokalu przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy lub za pomocą środków porozumiewania się na odległość bezpośrednio po tym, jak nawiązano indywidualny i osobisty kontakt z konsumentem w miejscu, które nie jest lokalem przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy, przy jednoczesnej fizycznej obecności stron,
- podczas wycieczki zorganizowanej przez przedsiębiorcę, której celem lub skutkiem jest promocja oraz zawieranie umów z konsumentami.
Z kolei, poprzez lokal przedsiębiorstwa należy pojmować:
- miejsce prowadzenia działalności będące nieruchomością albo częścią nieruchomości, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność na stałe,
- miejsce prowadzenia działalności będące rzeczą ruchomą, w którym przedsiębiorca prowadzi działalność zwyczajowo albo na stałe.
W przypadku odstąpienia przez konsumenta od przedmiotowej umowy jest on zobowiązany do zapłaty na rzecz organizatora imprezy turystycznej wynagrodzenia za świadczenia spełnione do chwili odstąpienia od umowy.
Wakacje odwołane przez organizatora…
Podkreślić trzeba, że prawo do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej ma także sam jej organizator.
W takim jednak wypadku, ma on obowiązek dokonać na rzecz podróżnego pełnego zwrotu uiszczonych przez niego wpłat oraz zapłacić dodatkowe odszkodowanie lub zadośćuczynienie, rekompensujące poniesione straty.
Ten ostatnia powinność nie ma zastosowania, jeżeli:
- liczba osób, które zgłosiły się do udziału w imprezie turystycznej, jest mniejsza od minimalnego poziomu wskazanego w umowie o jej realizację, a organizator turystyki powiadomił podróżnego o dokonanym rozwiązaniu w zastrzeżonym w niej terminie, lecz nie później niż na:
– 20 dni przed rozpoczęciem imprezy turystycznej trwającej ponad 6 dni,
– 7 dni przed rozpoczęciem imprezy turystycznej trwającej 2–6 dni,
– 48 godzin przed rozpoczęciem imprezy turystycznej trwającej krócej niż 2 dni,
lub
- organizator turystyki nie może zrealizować umowy o udział w imprezie turystycznej z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności i powiadomił podróżnego o dokonanym rozwiązaniu niezwłocznie przed rozpoczęciem jej wykonywania.
Ustawodawca przy tym wskazał, że organizator turystyki ma obowiązek dokonać zwrotu poniesionych przez podróżnego opłat i wpłat, w terminie 14 dni od dnia rozwiązania umowy.