Umowa sprzedaży samochodu jest zawierana bardzo często, niestety jednak w wielu przypadkach jej strony nie przywiązują odpowiedniej wagi do związanych z nią aspektów prawnych. Tymczasem od ich właściwego uwzględnienia zależy wywołanie pożądanych przez strony skutków, a nawet ważność samej umowy. W niniejszym wpisie, wskażę, jak należy napisać umowę sprzedaży samochodu, tak aby była ona poprawna pod względem prawnym i we właściwym zakresie uwzględniała oraz chroniła interesy jej stron.
Czym jest umowa sprzedaży samochodu?
Umowa sprzedaży samochodu jest klasyczną umową sprzedaży, uregulowaną w Kodeksie cywilnym.
Jak stanowi w/w akt prawny – przez umowę sprzedaży samochodu sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy w postaci pojazdu samochodowego i wydać mu go, a kupujący zobowiązuje się go odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Z punktu widzenia prawnego umowy sprzedaży samochodu ma następujący charakter:
- dwustronnie zobowiązujący, gdyż sprzedawca i kupujący są wobec siebie zarówno wierzycielem, jak i dłużnikiem,
- wzajemny, ponieważ obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej, są one więc ekwiwalentne,
- odpłatny,
- konsensualny, z uwagi na to, że do jej zawarcia dochodzi poprzez złożenie dwóch zgodnych oświadczeń woli.
Jakie są strony umowy sprzedaży samochodu?
Stronami umowy sprzedaży samochodu mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne (na przykład fundacje, czy spółki kapitałowe, takie jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, czy też spółka akcyjna), a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznała zdolność prawną, na przykład spółka komandytowa. Może ona zostać zawarta także w przypadku, gdy jej obiema jej stronami są przedsiębiorcy lub tylko jedna z nich prowadzi działalność gospodarczą.
Do podstawowych obowiązków sprzedawcy należy przeniesienie na kupującego własności sprzedawanego pojazdu oraz jego wydanie kupującemu. Z kolei do podstawowych obowiązków kupującego należy odebranie samochodu oraz zapłacenie ustalonej ceny.
Jaki jest przedmiot umowy sprzedaży samochodu?
Przedmiotem opisywanej umowy jest samochód.
Definicję tego pojęcia zawiera ustawa Prawo o ruchu drogowym.
Zgodnie z nią:
- pojazd samochodowy, to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h, przy czym określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego,
- samochód osobowy to pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu,
- samochód ciężarowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków. Określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą.
Jaka powinna być forma umowy sprzedaży samochodu?
Podkreślenia wymaga fakt, że przepisy Kodeksu cywilnego nie wskazują bezpośrednio formy w jakiej powinna zostać zawarta umowa sprzedaży samochodu.
Oznacza to, iż jej nawiązanie może nastąpić w dowolnej postaci, a więc także ustnej. Jednakże zaznaczyć trzeba, iż w każdym przypadku przedmiotowa umowa powinna zostać zawarta na piśmie dla celów dowodowych. Przemawiają za tym dwa względy:
- możliwość przedstawienia tego rodzaju dokumentu w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta lub Urzędzie Skarbowym dla celów rejestracyjnych i podatkowych,
- w razie powstania sporu pomiędzy stronami umowy i przekazania go do rozstrzygnięcia Sądowi, tylko w ten sposób można jasno udowodnić jakie były jej dokładne postanowienia, szczególnie w zakresie ceny oraz wzajemnych obowiązków stron.
Szczególnie ważne jest zachowanie formy pisemnej umowy sprzedaży samochodu przez przedsiębiorcę, w przypadku którego nabyty pojazd będzie służył celom związanym z wykonywaną przez niego działalnością gospodarczą. Stanowić ona będzie nie tylko poświadczenie dokonania zakupu samochodu, ale także dowód księgowy, na podstawie którego będzie on mógł dokonać odpowiedniego zapisu w księdze podatkowej lub rachunkowej.
Co powinna zawierać umowy sprzedaży samochodu?
Każda umowa sprzedaży samochodu powinna zawierać:
- wskazanie daty i miejsca jej zawarcia,
- określenie stron,
- opis jej przedmiotu,
- wskazanie ceny,
- wskazanie zasad wydania jej przedmiotu,
- inne elementy.
Data i miejsca zawarcia
Jest to niezbędne ze względu na skuteczność podniesienia przed Sądem możliwych roszczeń z jej tytułu. Wskazanie daty zawarcia umowy przedwstępnej ma wpływ na ustalenie jaki jest termin wymagalności wynikającego z niej roszczenia, oraz określenie czasu, w którym nastąpi jego przedawnienie. Poza tym wpływa to także na termin rejestracji samochodu, a także ma związek z jego ubezpieczeniem Z kolei to, gdzie została zawarta umowa może mieć znaczenie dla ustalenia właściwości miejscowej Sądu, pod którego rozstrzygnięcie należy poddać ewentualny spór, jaki wyniknie na jej tle.
Określenie stron
Kolejnym koniecznym elementem przedmiotowej umowy jest dokładne określenie jej stron, określonych odpowiednio jako „Sprzedający” oraz „Kupujący”. Musisz pamiętać, aby dane stron podane w umowie umożliwiały ich precyzyjną identyfikację. W odniesieniu do osoby fizycznej niezbędne jest wskazanie imienia, nazwiska, adresu zamieszkania, numeru dowodu osobistego oraz opcjonalnie – numeru PESEL. Jeśli chodzi o osobę prawną lub jednostkę organizacyjną, posiadającą zdolność prawną, to konieczne dane obejmują pełną nazwę (firmę), adres siedziby, numer NIP, numer REGON, numer KRS oraz dane osoby reprezentującej ten podmiot. Najczęściej będzie to Prezes Zarządu. Umowa możne też zawierać adresy poczty elektronicznej (e-mail) stron.
Zaznaczyć trzeba, iż sprzedawcą nie musi być sam właściciel pojazdu, gdyż może on ustanowić w tym celu pełnomocnika. Oczywiście konieczne jest w takim wypadku posiadanie przez niego oraz przedstawienie odpowiedniego pisemnego pełnomocnictwa, które powinno zostać dołączone do zawieranej umowy, jako jej załącznik.
Opis przedmiotu
W zawieranej umowie należy także zawrzeć precyzyjny opis jej przedmiotu, w postaci wskazania:
- marki pojazdu,
- roku jego produkcji,
- numeru nadwozia,
- numer silnika,
- numeru rejestracyjnego,
- numeru karty pojazdu,
- aktualnego przebiegu,
- koloru lakieru nadwozia.
Cena
Musisz wiedzieć, że niezbędnym elementem umowy sprzedaży samochodu jest dokładne określenie w niej jego ceny ustalonej przez strony. Brak jej podania w umowie może skutkować potraktowaniem dokonanej czynności prawnej jako umowy darowizny. Musisz pamiętać, że cenę sprzedaży samochodu należy podać w formie wartościowej oraz słownie, tak aby nie było wątpliwości co do jej wysokości.
Co oznacza pojęcie samej „ceny”? Zaznaczyć trzeba, że Kodeks cywilny posługuje się nim, bez rozstrzygania, czy chodzi o cenę netto, czy brutto. Tym samym, konieczne jest posłużenie się definicją wynikającą z ustawy o cenach. Zgodnie z tym aktem prawnym – jest nią wartość wyrażona w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar. W cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym. Należy jednak wskazać, iż zgodnie z zasadą swobody umów – strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tym samym, to od nich zależy ostatecznie, jak określą cenę, którą nabywca ma zapłacić sprzedawcy za dany pojazd samochodowy.
Powinieneś wiedzieć, że ponieważ umowa sprzedaży należy do umów wzajemnych, roszczenie o zapłatę ceny staje się wymagalne z chwilą spełnienia przez Sprzedawcę świadczenia niepieniężnego, a więc wydania rzeczy, chyba że strony oznaczyły w umowie sprzedaży inny termin jej uiszczenia. W tym drugim przypadku roszczenie sprzedawcy stanie się wymagalne dopiero z nadejściem tego terminu. Ma to istotne znaczenie przede wszystkim z uwagi na fakt, iż roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w ramach działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy przedawniają się w krótkim, gdyż tylko dwuletnim terminie.
Sprzedaż może nastąpić w formie gotówkowej, a więc bezpośrednio do rąk własnych zbywcy bądź bezgotówkowej, na przykład w formie przelewu bankowego – w takim wypadku w umowie należy wskazać numer rachunku bankowego Sprzedawcy. Z uwagi na istnienie wobec przedsiębiorców obowiązku dokonywania lub przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku bankowego, zapłata ceny z umowy sprzedaży zawartej między nimi powinna przybrać tę drugą formę.
Pamiętać należy, iż w przypadku rozliczeń bezgotówkowych do spełnienia świadczenia dochodzi dopiero wtedy, gdy pieniądze trafią na rachunek wierzyciela, a więc Sprzedawcy. Jest to ważne z uwagi na fakt, że dokonując polecenia przelewu w ostatnim dniu terminu zapłaty, narażamy się na opóźnienie w spełnieniu świadczenia, gdyż bardzo prawdopodobne jest, iż pieniądze trafią do kontrahenta z jedno – lub dwudniową zwłoką, od której będą mogły zostać naliczone odsetki ustawowe.
Podkreślić jednak trzeba, że w umowie strony mogą ustalić, w jakim momencie następuje spełnienie świadczenia. Dla Kupującego najbardziej korzystnym rozwiązaniem będzie wyraźne wskazanie w kontrakcie, że zapłata ceny następuje z chwilą złożenia polecenia przelewu. Może to być także sprecyzowanie, iż zapłata zostaje dokonana dopiero w momencie uznania rachunku Sprzedawcy.
Jak wcześniej wspomniałam spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela (Sprzedawcy), chyba że strony stosunku zobowiązaniowego postanowiły inaczej.
Wydanie przedmiotu umowy
Umowa sprzedaży samochodu powinna zawierać także informację o tym, kiedy, gdzie i na jakich zasadach samochód zostanie przekazany Kupującemu.
Musisz bowiem wiedzieć, że jeżeli umowa nie określa terminu wydania rzeczy, powinno to nastąpić niezwłocznie po wezwaniu ze strony kupującego. Z kolei, gdy miejsce wydania rzeczy nie jest oznaczone, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, powinno ono nastąpić w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania, a więc zawarcia umowy sprzedawca miał zamieszkanie lub siedzibę. Oznacza to, że w przypadku prostej sprzedaży, w której strony ograniczyły się jedynie do określenia ceny i przedmiotu, wydanie i odbiór pojazdu powinien nastąpić w siedzibie sprzedawcy. Kupujący zatem nie może żądać, aby sprzedawca na własny koszt dostarczył samochód na jego adres.
Zaznaczyć należy, iż wydanie rzeczy nie zawsze jest równoznaczne z jej fizycznym przekazaniem czy wręczeniem kupującemu. Może ono bowiem nastąpić już z chwilą powierzenia towaru profesjonalnemu przewoźnikowi w celu dostarczenia rzeczy na miejsce przeznaczenia. Jest tak wówczas, gdy przedmiot sprzedaży ma być przesłany do siedziby kupującego, choć miejscem spełnienia świadczenia jest siedziba sprzedawcy.
Jeżeli strony w zawartej umowie nie postanowiły inaczej, zasadą jest, że z chwilą wydania rzeczy sprzedanej na kupującego przejdą korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej jej utraty lub uszkodzenia. Oznacza to, iż dopóki nie dojdzie do wydania przedmiotu sprzedaży, dopóty jego ewentualna kradzież czy przypadkowe uszkodzenie obciąża Sprzedawcę. Nie może on więc wymagać od kupującego zapłaty ceny dowodząc, że to nie z jego winy doszło do utraty samochodu.
Inne elementy
Umowa sprzedaży samochodu powinna zawierać też:
- oświadczenie sprzedawcy stanie technicznym auta, a także o jego wypadkowości lub bezwypadkowości,
- oświadczenie Kupującego o znajomości stanu technicznego nabywanego pojazdu, co ma znaczenie zwłaszcza w kontekście odpowiedzialności Sprzedawcy za wady fizyczne rzeczy sprzedanej,
- oświadczenie sprzedawcy stanie technicznym auta, a także o jego wypadkowości lub bezwypadkowości,
- określenie, która ze stron ponosi koszty związane z zawarciem umowy,
- własnoręczne podpisy obu stron.
W przedmiotowej umowie można także zawrzeć dodatkowe zapisy. Przede wszystkim, w przypadku, gdy przedmiotem transakcji jest pojazd używany, który posiada widoczne uszkodzenia, ubytki bądź niesprawne elementy należy je dokładnie wskazać i opisać. Najlepiej byłoby również dołączyć do umowy odpowiednią dokumentację zdjęciową. Warto także sprecyzować dodatkowe, niestandardowe wyposażenie pojazdu, będącego przedmiotem transakcji i zwiększające jego wartość. Obejmować to może na przykład bagażnik dachowy czy kamerę rejestrującą przebieg jazdy.
Umowa przedwstępna
Zaznaczyć trzeba, że właściwa umowy sprzedaży samochodu może zostać poprzedzona zawarciem umowy przedwstępnej, a więc takiej, przez którą jedna ze stron lub obie z nich zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy. W takim wypadku bardzo częstym elementem jest zaliczka lub zadatek. Instytucje te są regulowane przez przepisy Kodeksu cywilnego. Powodem umieszczenia postanowień dotyczących tych instytucji w umowie przedwstępnej sprzedaży samochodu jest zabezpieczenie wykonania umowy przez strony w przyszłości, a w szczególności przez kupującego. Chronią one tym samym interesy obu stron umowy.
Trzeba podkreślić, że w potocznym rozumieniu pojęcia te są tożsame. W rzeczywistości, z punktu widzenia prawnego, są to całkowicie odmienne instytucje prawne. Zarówno zaliczka, jak i zadatek rodzą zupełnie inne skutki.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, zadatek wpłacony przy zawarciu umowy ma ten skutek, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron, druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować. Jeżeli zadatek został wpłacony przez tą właśnie stronę, może ona żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Tym samym, jeśli Sprzedający zrezygnuje z zawarcia transakcji, to osoba, która chciała nabyć pojazd, a więc Kupujący, może się od niego ubiegać zapłaty dwukrotności kwoty na jaką opiewał zadatek. Natomiast jeśli to Kupujący odstąpi od zamiaru nabycia samochodu, to jego zbywca będzie mógł uzyskany zadatek zatrzymać dla siebie samego.
Jeżeli umowa zostanie zrealizowana, wówczas zadatek jest zaliczany na poczet świadczenia strony, która go dała. Na ogół będzie to cena sprzedaży.
Zadatek powinien być zwrócony w całości stronie, która go dała, w następujących sytuacjach:
- rozwiązania umowy przez obie strony,
- gdy niewykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności,
- gdy obie strony ponoszą odpowiedzialność za to, iż do wykonania umownie nie doszło.
Z kolei istotą zaliczki jest pokrycie wstępnych kosztów wynikających z realizacji przedmiotu umowy. Uiszcza się ją na poczet należnego świadczenia, a więc w tym przypadku ceny sprzedaży samochodu. W przypadku, gdy strona, która wpłaciła zaliczkę, a więc Kupujący odstępuje od umowy, środki wpłacone w jej ramach podlegają niezwłocznemu zwrotowi w całości. Dokonuje tego w takim przypadku Sprzedający dany pojazd.
O czym należy pamiętać zawierając umowę sprzedaży samochodu?
Przy zawieraniu umowy sprzedaży samochodu Kupujący powinien pamiętać przede wszystkim, aby dokonać szczegółowego sprawdzenia stanu technicznego nabywanego auta. Najlepiej uczynić to na autoryzowanej stacji kontroli pojazdów. W zależności od ustaleń stron, jego kosztem może zostać obciążony nabywca lub sprzedający.
Drugą ważną rzeczą, o której powinien pamiętać Kupujący jest przeprowadzenie weryfikacji, czy podane w umowie numery identyfikujące zakupiony samochód są zgodne z numerami podanymi w otrzymanej dokumentacji a także z tymi jakie faktycznie wybite są na poszczególnych elementach samochodu, a w szczególności zgodność numeru VIN.
Podczas dokonywania oględzin kupujący powinien sprawdzić czy podane w umowie numery identyfikujące zakupiony samochód są zgodne z numerami podanymi w otrzymanej dokumentacji a także z tymi jakie faktycznie wybite są na poszczególnych elementach samochodu. Szczególnie ważne są kod silnika oraz numer nadwozia (VIN). Ma to na celu uniknięcie sytuacji, w której okaże się, że samochód został skradziony, bądź też „złożony” z części różnych pojazdów. Jeżeli pojazd zostanie poddany badaniu technicznemu, zgodność numeru VIN powinien sprawdzić diagnosta, który je przeprowadza.
Numer VIN stanowi zbiór 17 znaków stanowiących kombinację liter i cyfr, które mają swoje ukryte znaczenie. Na ich podstawie kodów można określić m.in. producenta, miejsce produkcji, konstrukcję samochodu, rodzaj nadwozia, rok produkcji, numer fabryczny pojazdu. Zniszczona i nieczytelna tabliczka numeru VIN powinna być zgłoszona w wydziale komunikacji, który wówczas podejmuje decyzję o jej ponownym nabiciu.
Musisz wiedzieć, że numer fabryczny nadwozia oraz kod silnika znajdują się na tabliczce znamionowej, umieszczonej zwykle na wewnętrznej stronie przedniej ściany samochodu, tuż obok drzwi, bądź na stopniach wejściowych w pierwszych drzwiach od kierowcy. Numer nadwozia powinien odpowiadać temu, który wpisany jest w części E dowodu rejestracyjnego, a także oczywiście temu, który został podany w umowie sprzedaży.
Informacje o tym, że Kupujący zapoznał się ze stanem technicznym samochodu i numerami identyfikującymi pojazd powinny zostać zawarte w zawieranej umowie sprzedaży.
Po zawarciu umowy, Sprzedawca powinien wydać Kupującemu pojazd oraz:
- klucze do samochodu w dwóch egzemplarzach,
- urządzenie uruchamiające zabezpieczenia antykradzieżowe zainstalowane w aucie (alarm),
- dowód rejestracyjny,
- kartę pojazdu,
- dowód zawarcia obowiązkowego ubezpieczenia OC wraz z potwierdzeniem dokonania jego zapłaty.
Jeżeli samochód został sprowadzony z zagranicy, Kupujący powinien ponadto otrzymać potwierdzenie uiszczenia wszelkich obowiązkowych opłat, w tym:
- opłaty recyklingowej,
- opłat celnych,
- należnych podatków (akcyza).
Reasumując – wbrew pozorom umowa sprzedaży samochodu nie jest wcale takim prostym dokumentem. Jej strony powinny pamiętać o konieczności zawarcia w niej odpowiednich zapisów, które w należytym stopniu będą chronić ich interesy. Jeżeli tego nie dopilnują, narażają się na poniesienie wymiernych strat finansowych.
