Aktualnie w obrocie gospodarczym kary umowne stanowią element niemalże każdej umowy zawieranej w branży budowlanej. Są skutecznym narzędziem do dyscyplinowania drugiej strony umowy do należytego i terminowego wykonania zobowiązania. Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego kara umowna to zastrzeżenie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Niedocenioną pozostaje instytucja kary gwarancyjnej, która nie jest instrumentem wprost uregulowanym w przepisach prawa, ale jej zastrzeżenie jest możliwe na podstawie regulacji przewidującej swobodę umów.
Różnice między karą umową a karą gwarancyjną są jednak znaczące a zastosowanie kary gwarancyjnej może okazać się niejednokrotnie korzystniejsze.
Podkreślenia wymaga fakt, iż w przypadku dochodzenia zapłaty kary umownej, zobowiązany do jej zapłaty może podejmować próby obrony podnosząc, iż dochował należytej staranności w wykonaniu zobowiązania a okoliczności, których konsekwencją jest nałożenie kary umownej nie wynikło z jego winy. Prowadzić to może w konsekwencji do naruszenia samych interesów podmiotu, na rzecz którego kara umowna została zastrzeżona. W określonych bowiem przypadkach podmiot będzie mógł się zwolnić z odpowiedzialności za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie zobowiązania.
Korzystniejszym w tym kontekście rozwiązaniem jest zastosowanie kary gwarancyjnej, zgodnie z którą zobowiązany jest gwarantem prawidłowego wykonania zobowiązania – w oderwaniu od jego potencjalnego zawinienia, czyli również w sytuacji gdy zobowiązanie nie zostanie wykonane wyłącznie na skutek działań lub zaniechań podmiotów trzecich, za które zobowiązany nie ponosiłby ustawowej odpowiedzialności.
Mając na uwadze ostatnie wydarzenia geopolityczne i ich wpływ na istniejące zobowiązania umowne kluczowym argumentem przemawiającym na korzyść instytucji kary gwarancyjnej jest brak możliwości miarkowania jej wysokości, w sytuacji gdy kara umowna może być stosownie zmniejszona w sytuacji jej rażącego wygórowania lub wykonania części zobowiązania.
Pamiętać należy, iż zastrzeżenie kary gwarancyjnej jest możliwe w każdej umowie w formie zastrzeżenia umownego lub odrębnej umowy gwarancyjnej.
